Strafblad

Door Kayleigh Jansen

Deze week ging het Marengo-proces, waarin hoofdverdachte Ridouan Taghi met vijftien andere verdachten terechtstaat, zonder pers en publiek verder. Hiertoe werd door de extra beveiligde rechtbank op Schiphol besloten naar aanleiding van de liquidatie van advocaat Derk Wiersum op 18 september.[1]

Dat een terechtzitting achter gesloten deuren plaatsvindt, komt niet vaak voor. In beginsel dienen terechtzittingen openbaar te zijn, aldus artikel 121 van de Grondwet. Dit is tevens neergelegd in artikel 6 van het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens. Uitzonderingen op dit recht zijn slechts mogelijk voor zover deze zijn vastgelegd in de wet. Artikel 269 van het Wetboek van Strafvordering biedt zo’n uitzondering; de rechtbank kan besluiten het proces geheel of gedeeltelijk te laten plaatsvinden achter gesloten deuren “in het belang van de goede zeden, de openbare orde, alsmede indien de belangen van minderjarigen, of de eerbiediging van de persoonlijke levenssfeer van de verdachte, andere procesdeelnemers of anderszins bij de zaak betrokkenen dit eisen”.[2] 

Openbaarheid van het strafproces is een belangrijk rechtsbeginsel binnen de rechtsstaat. Het heeft betrekking op de controleerbaarheid van de rechtspraak. Middels de openbaarheid kan namelijk controle worden uitgeoefend op het werk van de rechter.[3] Het is dan ook belangrijk dat de rechtbank terughoudend is met het besluiten tot sluiting van de deuren. 

De rechtbank kan ambtshalve besluiten het proces achter gesloten deuren te laten plaatsvinden, maar dit kan ook gebeuren op vordering van het Openbaar Ministerie of op verzoek van de verdachte of andere procesdeelnemers. Indien sprake is van zo’n vordering of verzoek, dient de rechtbank eerst het Openbaar Ministerie, de verdachte en andere procesdeelnemers hierover te horen.[4] Een voorbeeld van een proces waarin zo’n verzoek door andere procesdeelnemers werd gedaan, is het Vandros-proces, oftewel het proces tegen Willem Holleeder.[5] De getuigen, Astrid en Sonja Holleeder en Sandra den Hartog, zouden zich veiliger voelen wanneer de rechtbank zou besluiten om de getuigenverklaringen achter gesloten deuren te laten plaatsvinden. Het ging hier dus om een verzoek tot gedeeltelijke sluiting van de deuren; enkel bij de getuigenverklaringen zou het proces niet openbaar plaatsvinden. Dit verzoek is afgewezen door de rechtbank, omdat er voldoende veiligheidsmaatregelen zouden zijn genomen.[6] 

Onlangs is er bij de voorzieningenrechter een zaak geweest omtrent de schouw in de zaak Nicky Verstappen. Bij de schouw op de Brunssummerheide zou geen publiek of pers aanwezig mogen zijn. Hierop hebben meerdere mediaorganisaties een kort geding aangespannen. De voorzieningenrechter heeft het verzoek afgewezen, gezien het hier gaat om een bevoegdheid die de strafrechter heeft en dit niet iets is waar de civiele rechter zomaar afbreuk aan kan doen. Slechts in het geval van een duidelijke fout van de strafrechter kan de civiele rechter ingrijpen.[7] 

Openbaarheid van het strafproces is dus een belangrijk beginsel, waar slechts in uitzonderingen een inbreuk op mag worden gemaakt. In het Marengo-proces lijkt het sluiten van de deuren voorlopig de verstandigste keuze in het belang van de openbare orde. 

[1] ‘Advocaat kroongetuige Nabil B. doodgeschoten in Buitenveldert’, Het Parool, 18 september 2019. 
[2] Artikel 269 Wetboek van Strafvordering. 
[3] G.J.M. Corstens, Het Nederlands strafprocesrecht, Deventer: Wolters Kluwer 2018, p. 697.
[4] Artikel 269 lid 2 Wetboek van Strafvordering. 
[5] ‘Zussen Holleeder willen achter gesloten deuren getuigen’, NU.nl, 18 februari 2018. 
[6] ‘Teruglezen – Astrid Holleeder getuigt: ‘Het ultieme verraad’’, Het Parool, 12 maart 2018.
[7] Rb Den Haag 26 augustus ECLI:NL:RBDHA:2019:8808.