Als klap op de vuurpijl…
Door: Iris Verburg
Aan het begin van het jaar – tijdens de jaarwisseling – zijn er meerdere racistische leuzen geprojecteerd op de Erasmusbrug. In grote letters viel onder andere het volgende te lezen: ‘Vrolijk blank 2023’, ‘White lives matter’ en ‘Zwarte piet deed niets verkeerd’. Als klap op de spreekwoordelijke en bijna letterlijke vuurpijl was ook de zin ‘We must secure the existence of our people and a future for white children’ te lezen.
Ook op social media waren de leuzen te zien, omdat de vuurwerkshow werd uitgezonden. Dit zorgde ervoor dat vele mensen het konden lezen. Het is echter lastig te bepalen of de verantwoordelijken strafbaar zijn. Het gaat hier om een grijs gebied.
Strafrechtexpert De Roos benoemt bijvoorbeeld dat het gezien kan worden als een defensieve uiting. Ook Knoops zegt dat je je kan afvragen of het rascisme is als er aandacht wordt gevraagd voor de blanke bevolking, maar er niks specifieks wordt gezegd over de zwarte bevolking. [1]
Toch is vervolging ook zeker niet kansloos. Vooral de laatste zin is wellicht doorslaggevend, vooral ten gevolge van de optelsom die gemaakt kan worden. De laatste zin zou namelijk eventueel in verband kunnen worden gebracht met uitspraken van neo-nazis. Als het Openbaar Ministerie die uitspraak kan herleiden tot die bepaalde context, kan het dan alsnog strafbaar worden bevonden. [2]
In de Grondwet staat natuurlijk dat allen die zich in Nederland bevinden, in gelijke gevallen gelijk worden behandeld:
‘Discriminatie wegens godsdienst, levensovertuiging, politieke gezindheid, ras, geslacht of op welke grond dan ook, is niet toegestaan’. [3]
Het Wetboek van Strafrecht zegt daarbij:
‘Onder discriminatie of discrimineren wordt verstaan elke vorm van onderscheid, elke uitsluiting (…) die ten doel heeft of ten gevolge kan hebben dat de erkenning, het genot of de uitoefening op voet van gelijkheid van de rechten van de mens en de fundamentele vrijheiden op (…) sociaal of cultureel terrein of op andere terreinen van het maatschappelijk leven, wordt teniet gedaan of aangetast.’ [4]
Als het Openbaar Ministerie besluit tot vervolging, moet de rechter bepalen of de verantwoordelijke strafbaar kan worden berecht voor (i) discriminerende belediging, (ii) aanzetten tot discriminatie van óf haat tegen groepen mensen, of (iii) het verspreiden van materiaal met discriminerende inhoud.
Het Openbaar Ministerie is inmiddels een strafrechtelijk onderzoek gestart. Zij vindt dat er sprake is van discriminatie op basis van de context waarin de uitlatingen zijn gedaan en de samenhang daarvan. In februari heeft de politie twee mannen aangehouden die worden verdacht van het projecteren van de leuzen. [5] Na zowel fysiek sporenonderzoek, getuigenoproeping en buurtonderzoek konden de mannen worden aangehouden. Daarnaast werd er ook veel online onderzoek gedaan door rechercheurs en verdiepten specialisten zich in de gebruikte projectieapparatuur. Bij de verdachten werden onder andere een kruisboog en 3D-geprinte wapenonderdelen aangetroffen. Ze worden mede verdacht voor vergelijkbare uitlatingen die werden geuit op de stadhuizen van Alkmaar en Eindhoven.
Ook al zal het dus grijs gebied blijven, meneer Verwijen (een Rotterdamse advocaat) meent dat ze wel veroordeeld kunnen worden. Enerzijds zou geoordeeld kunnen worden dat de uitlatingen inderdaad niet zijn gericht op het uiten van haat of het beledigen van een groep mensen. [6] Toch zien we dat de Hoge Raad al vaker heeft geoordeeld dat uitlatingen die niet direct beledigend zijn, toch strafbaar kunnen zijn in de context waarin ze zijn gedaan. Ook blijkt uit meerdere uitspraken dat de rechter mag kijken naar welke groeperingen eerder bepaalde uitlatingen hebben gedaan. ‘White lives matter’ is ontstaan als reactie op de black-lives-matterprotesten door groepen die zich voornamelijk, zo niet louter, bezighouden met het verspreiden van extreemrechts gedachtegoed. [7]
Zo kan grijs gebied, toch zwart worden voor de verdachten.
[3] Art. 1 Grondwet
[4] Art. 90quater Wetboek van Strafrecht
