Strafblad

Door Lisa Drosten

Het Openbaar Ministerie (OM) heeft een levenslange gevangenisstraf geëist tegen Willem Holleeder. Het OM is van mening dat Holleeder aan alle ten laste gelegde feiten schuldig is, waaronder vijf moorden.

De officier van justitie zegt dat de enige passende straf een levenslange gevangenisstraf is. Een straf die volgens de officier van justitie duidelijk moet maken dat de maatschappij geen genoegen neemt met mensen die denken te kunnen beslissen over het leven, het geld en de goederen van een ander. [1]

De levenslange gevangenisstraf is de zwaarste straf die wij in Nederland kennen. Alleen voor heel zware misdrijven kan een levenslange gevangenisstraf opgelegd worden. Hierbij valt te denken aan meerdere moorden, een aanslag op de koning of de regering en terroristische misdrijven. Ons Wetboek van Strafrecht kent geen verplichting tot oplegging van een levenslange gevangenisstraf, in tegenstelling tot sanctiestelsels van andere Europese landen. [2]

Is levenslang echt levenslang?

Het uitgangspunt is dat levenslang echt levenslang is. Het is echter denkbaar dat de veroordeelde eerder vrijkomt. Een deel van de gevangenisstraf wordt opgelegd met het oog op het strafdoel vergelding en een ander deel ter beveiliging. Wanneer het vergeldende deel ten uitvoer gelegd is, is er ruimte voor een toetsing waarbij de vraag wordt beantwoord of de veroordeelde nog gevaarlijk is voor de samenleving.

Perspectief op vrijlating?

De vraag of perspectief op vrijlating is kan beantwoord worden vanuit een juridische en feitelijke invalshoek. Bij het juridische perspectief wordt bezien of een (wettelijke) regeling een voorziening biedt ter beoordeling van de vraag of invrijheidstelling kan plaatsvinden op enig moment. In Nederland moet de veroordeelde kunnen achterhalen wat verwacht wordt van hem voordat hij in aanmerking komt voor invrijheidstelling. De overheid verschaft hiervoor helderheid over de materiële criteria bij een herbeoordeling, ook wel review genoemd. Het feitelijk perspectief buigt zich over de vraag of die voorziening daadwerkelijk tot invrijheidstelling kan leiden. Het EHRM is van mening dat een veroordeelde niet elk perspectief op vrijlating onthouden mag worden, anders komt de straf beneden de norm van artikel 3 EVRM (vernederende en onmenselijke behandeling).

Niet bij elke veroordeelde tot levenslange gevangenisstraf komt het daadwerkelijk uit op invrijheidstelling. Wel is het op voorhand ontbreken van een perspectief op invrijheidstelling in strijd met artikel 3 EVRM. [3]

Ongeveer 40 mensen zitten momenteel een levenslange gevangenisstraf uit. [4]

[1] https://www.nu.nl/zaak-holleeder/5767836/om-eist-levenslange-gevangenisstraf-tegen-willem-holleeder.html

[2] https://www.rechtspraak.nl/Uitspraken-en-nieuws/Themas/Levenslang#1de3603c-5fee-43cc-92a5-7ae1ace378bcfd65dac8-7cae-4cfd-87d0-d06985d756582

[3] Bleichrodt & Vegter 2016, p. 98 e.v.

[4] [2] https://www.rechtspraak.nl/Uitspraken-en-nieuws/Themas/Levenslang#1de3603c-5fee-43cc-92a5-7ae1ace378bcfd65dac8-7cae-4cfd-87d0-d06985d756582