Wijkrechtspraak
De rechtbank wordt door veel Nederlanders als een intimiderende plek gezien. Een plek waar een selecte groep mensen de problemen van slachtoffers en verdachten ‘steelt’ en met een juridische oplossing komt waarvan ze de redenering niet kunnen begrijpen. Dit is volgens de rechterlijke macht een probleem die een oplossing behoeft.[1]
Om die reden is in het voorjaar van 2020 de pilot Wijkrechtspraak in Rotterdam Zuid gestart. Deze pilot is het startsein van rechtspraak met een lokale aanpak, die de focus legt op het hulp bieden aan buurtbewoners met (juridische) problemen op twee of meer leefgebieden.[2] Bij een gemiddelde zitting van de ‘wijkrechter’ zijn er meer partijen aanwezig dan meestal het geval is bij een gemiddelde ‘reguliere’ zitting. Buiten de rechter, officier van justitie en de verdachte/gedaagde met vertegenwoordiging, zijn er ook mogelijke civiele wederpartijen aanwezig. Aangevuld door een diverse samenstelling van hulpverleners.[3] De bedoeling van dit initiatief is om burgers met uiteenlopende (juridische) problemen – die geen uitweg meer zien – toch een licht aan het eind van de tunnel te bieden. Alles staat in het teken van ‘laagdrempeligheid’. De gerechtsbodes worden bijvoorbeeld verzocht om hun uniform thuis te laten en naar het werk te komen in een spijkerbroek. Bij de locatie wordt ook rekening gehouden met deze laagdrempeligheid, het gaat namelijk om een oud schoolgebouw midden in de wijk. Door de rechter op een voor hen vertrouwde plek zitting te laten houden – letterlijk om de hoek – en door een minder formele, bijna huiselijke sfeer te creëren, hoopt men in contact te komen met de burgers met uiteenlopende (juridische) problemen.[4] Om bij de wijkrechter terecht te kunnen, moet een zaak aan grofweg drie criteria voldoen. Ten eerste moet het om een relatief ‘makkelijke’ zaak gaan, waarbij valt te denken aan de simpelste politierechterzaken. Daarnaast staat de wijkrechtspraak momenteel alleen open voor verdachten die wonen in de wijken Bloemhof of Hillesluis in Rotterdam. Ten slotte moet bij de verdachte sprake zijn van ‘multiproblematiek’. Hier is sprake van bij een opeenstapeling van verschillende, hardnekkige problemen waar de betrokkenen geen uitweg uit lijken te vinden. Mensen die niet alleen bij politie en justitie, maar ook al langere tijd bij andere instanties bekend zijn, zoals bijvoorbeeld de reclassering, het wijkteam van de gemeente of de stichting Veilig Thuis.[5] De pilot loopt momenteel nog voorspoedig. Op dit nieuwe initiatief bestaat echter wel kritiek. Strafrechtadvocaat Robbert van Haneghem heeft een cliënt moeten bijstaan bij een zaak bij de wijkrechter. Hij stelt dat in deze nieuwe constructie in zekere zin ‘te veel’ wordt gevraagd van strafrechtadvocaten. Van hen wordt gevraagd om een cliënt initieel bij bijvoorbeeld een geweldsdelict bij te staan, waarbij al snel het familie- of vreemdelingenrecht aan te pas komt. Ook merkt Van Haneghem op dat bij dit initiatief het soms moeilijk is om de hoofdzaken van de bijzaken te scheiden. Wat is nu echt belangrijk?[6]
Naar mijn mening is de wijkrechtspraak een interessant initiatief, dat goede bedoelingen heeft en deze in zekere zin ook kan verwezenlijken. Ik vind het echter wel zorgbarend wanneer een raadsman moet concluderen dat hij eigenlijk niet bekwaam is om zijn cliënt voldoende bij te staan. Wanneer de rechter, officier van justitie en het zorgteam allemaal daadwerkelijk de juiste bedoelingen hebben, zal dit niet heel veel problemen opleveren. Een advocaat is daar echter onder andere om die bedoelingen te waarborgen en tegelijkertijd de belangen van de verdachte te allen tijde te behartigen. Deze ‘leemte’ striemt onder andere met het recht op bijstand, omdat meerdere rechtsbelangen in het geding zijn. Concluderend is de wijkrechtspraak een goed initiatief dat de moeite waard is om mee door te gaan, maar wat wel een kritische blik nodig heeft wat betreft de rechtsbescherming.
[1] https://www.youtube.com/watch?v=gccf7iTVvfA.
[2] https://www.rechtspraak.nl/Organisatie-en-contact/Organisatie/Rechtbanken/Rechtbank-Rotterdam/Paginas/wijkrechtspraak-rotterdam-zuid.aspx.
[3] https://www.youtube.com/watch?v=gccf7iTVvfA.
[4] https://magazines.openbaarministerie.nl/opportuun/2021/03/wijkrechtspraak-op-zuid.
[5] https://magazines.openbaarministerie.nl/opportuun/2021/03/wijkrechtspraak-op-zuid.
[6] https://www.rechtspraak.nl/Organisatie-en-contact/Organisatie/Rechtbanken/Rechtbank-Rotterdam/Nieuws/Paginas/Op-de-rol-Ik-wil-naar-de-toekomst-kijken.aspx.
