Vrij om te vechten
Door: Thomas Lindsen
Op 17 maart heeft de rechtbank Zeeland-West-Brabant een interessante beslissing genomen. Twee verdachten met de Oekraïense nationaliteit staan terecht voor mensensmokkel met levensgevaar.[1] De twee verdachten zaten voor dat feit o.g.v. de twaalfjaarsgrond met ernstig geschokte rechtsorde in voorlopige hechtenis in de penitentiaire inrichting Ter Apel.[2] Op mensensmokkel met levensgevaar staat namelijk o.g.v. artikel 197a, vijfde lid van het Wetboek van Strafrecht, een gevangenisstraf van maximaal 15 jaar. De rechtbank heeft echter de voorlopige hechtenis op verzoek van de verdediging geschorst.[3]
Dit verzoek is ingediend, omdat de verdachten de wens hebben om terug te keren naar Oekraïne en daar de strijd aan te gaan tegen de Russische belager. Ze willen ‘liever sterven voor het vaderland dan in hechtenis blijven’. Ook stelde de raadsman van één van hen dat ‘President Zelenski zijn volk heeft opgeroepen hun ziel en lichaam voor het land te geven en meneer wil zijn verantwoordelijkheid nemen’.[4] Volgens de vaste jurisprudentie is er bij voorlopige hechtenis op grond van de twaalfjaarsgrond in beginsel geen ruimte voor schorsing van de voorlopige hechtenis.[5] Dit is er enkel wanneer er sprake is van zwaarwegende persoonlijke belangen die een uitzondering op de hoofdregel rechtvaardigen. Bij dit oordeel kan de ernst van het grondfeit en de maatschappelijke onrust die het teweegbrengt een rol spelen in de afweging.[6] In casu maakt de rechter de volgende afweging: ‘gelet op de oorlogssituatie in Oekraïne, de oproep van de regering in Oekraïne aan haar inwoners om het land te verdedigen, de indringende wens van verdachte om aan die oproep te voldoen, en het belang van verdachte om bij zijn familie aldaar te zijn, is de rechtbank van oordeel dat het belang dat verdachte bij zijn invrijheidstelling heeft, opweegt tegen het maatschappelijk belang dat wordt gediend met voortzetting van de voorlopige hechtenis van verdachte.’[7] Deze afweging wordt voor beide verdachten gemaakt.
De rechter heeft wel aan deze invrijheidstelling meerdere voorwaarden verbonden. De verdachten moeten terugkeren indien de schorsing wordt opgeheven. Verder moeten ze ook wanneer ze veroordeeld worden en een vrijheidsstraf moeten uitzitten terugkeren. Ten slotte mogen de verdachten zich niet schuldig maken aan verdere strafbare feiten.[8] Het interessante is dat het erop lijkt dat er geen maatregel wordt getroffen om te verzekeren dat de verdachten daadwerkelijk terugkeren naar hun vaderland. Eén van de verdachten heeft dan ook momenteel Nederland nog niet verlaten.[9] Deze maatregelen lijken echter meer op verzoeken dan harde eisen, sinds het OM al heeft geuit in beginsel niemand ‘op te halen’ en enkel de verdachten op te pakken indien zij terugkeren naar Nederland, wat grote vraagtekens zet bij een eventuele tenuitvoerlegging.[10]
Verder wil ik dit blog graag afsluiten met een vraag aan u, de lezer. Bent u het eens met de beslissing van de rechter? Indien u dat bent, is er nog een belangrijkere vraag: waarom bent u het met de beslissing eens? Voelt de schorsing rechtvaardig sinds de verdachten een oorlogsgebied in gaan, en zo mogelijk een hardere straf ondergaan dan de rechter hen kan opleggen? Voelt het juist, omdat de verdachten vrij worden gelaten voor een ‘goed doel’? Moeten deze omstandigheden wel betrokken worden in de afweging? Zou de rechter het zwaarwegende persoonlijke belang ook erkennen indien de families van de verdachten geraakt werden door de Syrische burgeroorlog, en de verdachten daar tegen het IS-regime wilden vechten? Persoonlijk denk ik het niet. En dan is de vraag of de rechter wel de juiste omstandigheden heeft betrokken in zijn afweging. De verdachten zijn nu vrij om te vechten voor gerechtigheid, maar is dat wel rechtvaardig?
[1] https://www.volkskrant.nl/nieuws-achtergrond/oekrainers-verdacht-van-mensensmokkel-vrijgelaten-om-te-vechten-voor-vaderland~b4482735/?referrer=https%3A%2F%2Fwww.google.com%2F.
[2]
Rb. 17 maart 2022, ECLI:NL:RBZWB:2022:1359, r.o. 2.
[3] https://nos.nl/collectie/13888/artikel/2421721-rechtbank-schorst-hechtenis-oekrainers-om-in-eigen-land-te-kunnen-vechten.
[4] https://www.volkskrant.nl/nieuws-achtergrond/oekrainers-verdacht-van-mensensmokkel-vrijgelaten-om-te-vechten-voor-vaderland~b4482735/?referrer=https%3A%2F%2Fwww.google.com%2F.
[5]
Rb. 10 januari 2020, ECLI:NL:RBMNE:2020:4186, r.o. 4.
[6]
Rb. 10 januari 2020, ECLI:NL:RBMNE:2020:4186, r.o. 4.
[7]
Rb. 17 maart 2022, ECLI:NL:RBZWB:2022:1359, r.o. 2.
[8]
Rb. 17 maart 2022, ECLI:NL:RBZWB:2022:1359, r.o. 3.
[9] https://www.volkskrant.nl/nieuws-achtergrond/oekrainers-verdacht-van-mensensmokkel-vrijgelaten-om-te-vechten-voor-vaderland~b4482735/?referrer=https%3A%2F%2Fwww.google.com%2F.
[10] https://nos.nl/collectie/13888/artikel/2421721-rechtbank-schorst-hechtenis-oekrainers-om-in-eigen-land-te-kunnen-vechten.
