Strafblad

Door: Anneloes van Boeijen

Eind jaren ’90 werden negen mannen veroordeeld voor de overval en moord op Geke van ’t Leven-de Goede in haar villa in Arnhem. Na zes maanden tevergeefs onderzoek kwam de politie op onduidelijke wijze met negen verdachten op de proppen. Na maanden van intensief verhoor legde één van hen een bekentenis af. Vooral op basis van deze bekentenis kregen alle verdachten een celstraf, waarvan de langste twaalf jaar. Onlangs verscheen er een documentaire over deze Arnhemse Villamoord, waarin de veroordeling ernstig in twijfel wordt getrokken. Beeldmateriaal van verhoren, achtergehouden documenten en een ingetrokken bekentenis wijzen in de richting van een rechterlijke dwaling.[1]

Van een rechterlijke dwaling is sprake als na een onherroepelijke veroordeling blijkt dat deze onterecht was. Dit gebeurde bijvoorbeeld in de zaak Lucia de B. De verpleegster werd verantwoordelijk gehouden voor zeven moorden en drie pogingen daartoe. Na zes jaar kwam ze vrij door een nieuw inzicht van deskundigen waaruit haar onschuld bleek.[2] Rechterlijke dwaling kan verschillende oorzaken hebben, maar meestal begint het bij fouten in het politieonderzoek. Bij veelbesproken zaken, zoals de Arnhemse Villamoord, ondervindt de politie een grote publieke druk om zo snel mogelijk verdachten te vinden. De recherche komt met een bepaald scenario en loopt vervolgens het risico te blijven hangen in een tunnelvisie, waarbij bewijs wordt gezocht dat dit scenario bevestigt en tegenstrijdig bewijs soms wordt weggelaten.[3]

Zo ook in de Villamoordzaak. De negen verdachten werden veroordeeld op basis van de bekentenis van één van hen. Deze bekentenis was verkregen na maanden van intensief verhoor; verdachten werden urenlang wakker gehouden, urenlang verhoord en zwaar onder druk gezet. Op deze manier is er waarschijnlijk een valse bekentenis afgelegd, die later dan ook is ingetrokken. Ook werd tegenstrijdig bewijs achterwege gelaten. Zo was door een speurhond een spoor ontdekt in de tuin van de villa en was er een bloedspoor waarvan het DNA niet overeenkwam met dat van de verdachten. Dit bewijs paste echter niet in het bedachte scenario, dus werd erover gezwegen.[4]

Ook na de veroordeling was het niet duidelijk hoe de politie aan de negen verdachten is gekomen. In de documentaire kwam aan het licht dat er verdachten waren aangewezen door een criminele informant. Deze informatie is echter nooit vermeld in het dossier en bovendien achtergehouden voor de rechter-commissaris. Op basis van deze ontdekking heeft advocaat Paul Acda herziening van de zaak aangevraagd.[5]

Herziening ten voordele van de verdachte kan worden verzocht bij de procureur-generaal bij de Hoge Raad als een vonnis of arrest onherroepelijk is geworden (er staat dan geen hoger beroep of cassatieberoep meer open). Dit buitengewone rechtsmiddel kan onder meer worden toegewezen wanneer sprake is van een novum: een gegeven waar de rechter tijdens het onderzoek ter terechtzitting nog niet bekend mee was en wat vermoedelijk tot een andere uitspraak zou hebben geleid als het toen wel bekend zou zijn geweest.[6]

Ook in de Villamoordzaak is op deze grond herziening aangevraagd. De door de criminele informant verstrekte informatie zou een novum kunnen zijn. Het feit was de rechter ten tijde van het onderzoek ter terechtzitting immers niet bekend. In 2018 adviseerde de Adviescommissie afgesloten strafzaken al over nader onderzoek naar DNA-materiaal. Op basis van de resultaten en de informatie van de informant is herziening aangevraagd.[7] Als de Revisieraad tot herziening beslist, zal een gerechtshof de zaak opnieuw geheel behandelen.[8]

[1] https://www.npostart.nl/de-villamoord/17-01-2020/KN_1711809.

[2] https://nos.nl/artikel/150530-lucia-de-berk-definitief-vrijgesproken.html.

[3] P.J. van Koppen, Reizen met mijn Rechter, Deventer: Kluwer 2010.

[4] Zie voetnoot 1.

[5] https://www.npostart.nl/de-villamoord/16-01-2020/KN_1711808.

[6] Artikel 457 Wetboek van Strafvordering.

[7] https://www.rechtspraak.nl/Organisatie-en-contact/Organisatie/Hoge-Raad-der-Nederlanden/Documents/Advies%20ACAS%2014%2006145%2015%2001665%20%2015%2003722.pdf; https://www.rechtspraak.nl/Organisatie-en-contact/Organisatie/Hoge-Raad-der-Nederlanden/Nieuws/Paginas/Advocaat-generaal-sluit-nader-onderzoek-Arnhemse-Villamoord.aspx.

[8] Artikel 471 Wetboek van Strafvordering.